Listopad miesiącem mężczyzn: zadbaj o prostatę i zdrowie

Zdrowie mężczyzn to temat, który często pozostaje na marginesie rozmów o profilaktyce i leczeniu chorób. Tymczasem regularna kontrola układu płciowego oraz świadomość objawów mogących wskazywać na schorzenia, takie jak rak jąder, przerost prostaty czy zaburzenia hormonalne, są kluczowe dla wczesnego wykrycia problemów i skutecznego leczenia. W tym artykule przyjrzymy się najczęstszym chorobom męskiego układu płciowego, ich objawom, diagnostyce oraz metodom leczenia, podkreślając rolę profilaktyki w zachowaniu zdrowia na każdym etapie życia.

Listopad miesiącem mężczyzn: zadbaj o prostatę i zdrowie

 

1. Budowa i funkcje męskiego układu rozrodczego

Męski układ rozrodczy pełni kluczową rolę w procesach rozrodczych, regulując produkcję komórek płciowych, hormonów i płynów niezbędnych do rozmnażania. W skład układu wchodzą:

• Jądra (testes)

Jądra są głównymi narządami męskiego układu rozrodczego, umiejscowionymi w mosznie. Produkują plemniki i testosteron, główny hormon męski odpowiadający za rozwój drugorzędowych cech płciowych. W jądrach zachodzą także procesy spermatogenezy – produkcji i dojrzewania plemników.

• Najądrza

Najądrza to podłużne struktury przylegające do tylnych powierzchni jąder. Są miejscem dojrzewania plemników, gdzie nabywają zdolność do ruchu i zapłodnienia.

• Nasieniowody i prostata

Nasieniowody transportują plemniki z najądrzy do przewodu wytryskowego. W tym procesie uczestniczy płyn nasienny zawierający enzymy, białka i fruktozę, które odżywiają plemniki i umożliwiają ich ruch.

• Prostata (gruczoł krokowy)

Prostata produkuje płyn prostaty, który:

- Zawiera enzym fosfatazę kwaśną i PSA (Prostate-Specific Antigen), rozrzedzający nasienie.

- Wpływa na przeżywalność i ruchliwość plemników dzięki odpowiedniemu pH płynu.
 

2. Układ hormonalny i jego rola

Męski układ rozrodczy funkcjonuje pod kontrolą osi podwzgórze-przysadka-jądra. Kluczowe hormony to:

• Gonadoliberyna (GnRH): Uwalniana przez podwzgórze, stymuluje przysadkę do wydzielania hormonów FSH i LH.
• Hormon luteinizujący (LH): Pobudza komórki Leydiga do produkcji testosteronu.
• Hormon folikulotropowy (FSH): Stymuluje komórki Sertolego w kanalikach nasiennych do wspomagania spermatogenezy.

3. Dojrzewanie płciowe i jego zaburzenia

Okres dojrzewania

Dojrzewanie płciowe u chłopców rozpoczyna się zwykle między 9. a 14. rokiem życia, pod wpływem wzrostu poziomu testosteronu. Główne zmiany obejmują:

• Powiększenie jąder i moszny.
• Rozwój owłosienia łonowego, pod pachami i na twarzy.
• Zmiana barwy głosu z powodu wzrostu krtani.
• Zwiększenie masy mięśniowej i wysokości ciała.

Zaburzenia dojrzewania

• Opóźnione dojrzewanie: Może wynikać z niedoboru testosteronu, np. w wyniku zespołu Klinefeltera lub uszkodzenia jąder.
• Przedwczesne dojrzewanie: Nadczynność osi hormonalnej, czasami spowodowana guzami produkującymi hormony.

Problemy anatomiczne i ich leczenie

Stulejka

Objawy: zwężenie napletka uniemożliwiające jego odprowadzenie, ból podczas erekcji, infekcje.  
Leczenie: ćwiczenia rozciągające, kremy sterydowe, w ciężkich przypadkach chirurgiczne usunięcie napletka (obrzezanie).  

Skręt jądra

Objawy: nagły ból w mosznie, obrzęk, nudności.  
Leczenie: natychmiastowa interwencja chirurgiczna w celu przywrócenia dopływu krwi do jądra.

Wodniak jądra

Objawy: nagromadzenie płynu wokół jądra, które powoduje obrzęk. Najczęściej jest wrodzony lub wynika z urazu.
Leczenie: zależy od stopnia zaawansowania i obejmuje drenaż lub zabieg chirurgiczny.

4. Choroby układu rozrodczego, objawy i leczenie

Rak prostaty

 

Objawy:

• Trudności w oddawaniu moczu.
• Krwiomocz lub krew w nasieniu.
• Ból w okolicy miednicy.

Diagnostyka:

• Badanie PSA (Prostate-Specific Antigen).
• Biopsja prostaty.
• Rezonans magnetyczny.

 Leczenie:

- Farmakologiczne: Terapia hormonalna w celu obniżenia poziomu testosteronu.
- Chirurgiczne: Prostatektomia (usunięcie prostaty).
- Radioterapia: Zastosowanie promieniowania w celu zniszczenia komórek nowotworowych.
- Chemioterapia: W zaawansowanych przypadkach.
- Zioła wspomagające:
  - Palma sabałowa – redukuje objawy przerostu prostaty i działa przeciwzapalnie.
  - Pokrzywa – wspiera funkcjonowanie prostaty i działa moczopędnie.

UWAGA: pamiętaj, że w czasie radio i chemioterapii nie można na własną rękę przyjmować ziół i suplementów, gdyż niektóre z nich mogą wzmacniać działanie tego typu leczenia, a niektóre osłabiać. Zioła może zalecić tylko wykwalifikowany zielarz - fitoterapeuta współpracujący z lekarzem prowadzącym.

Łagodny przerost prostaty (BPH)

Objawy:

• Częste i nagłe potrzeby oddawania moczu.
• Osłabiony strumień moczu.
• Uczucie niepełnego opróżnienia pęcherza.

Diagnostyka:

• Badanie per rectum.
• USG przezodbytnicze.
• Badanie PSA.

Leczenie:

• Farmakologiczne:

  - Inhibitory 5-alfa-reduktazy (np. finasteryd)
  - Alfa-blokery (np. tamsulozyna).

• Chirurgiczne:

- TURP (przezcewkowa resekcja prostaty) w zaawansowanych przypadkach.

• Zioła wspomagające:

- Pygeum africanum (kora śliwy afrykańskiej) – redukuje przerost gruczołu krokowego.
- Epilobium angustifolium (wierzbówka kiprzyca)  - pomaga utrzymać prostatę w dobrej kondycji, pobudza wydalanie moczu i wypłukiwanie kamieni z dróg moczowych.

Rak jąder

Objawy:

• Guzek lub zgrubienie na jądrze.
• Ból lub uczucie ciężkości w mosznie.
• Obrzęk moszny.

Diagnostyka:

• Badania obrazowe (USG jąder).
• Markery nowotworowe (AFP, HCG, LDH).

Leczenie:

• Chirurgiczne:

  - Orchidektomia (usunięcie jądra).

• Radioterapia i chemioterapia:

 -  W przypadku zaawansowanych stadiów, jako uzupełnienie leczenia chirurgicznego

• Zioła wspomagające:

  - Żeń-szeń – wspiera regenerację organizmu po terapii onkologicznej.
  - Ostropest plamisty – wspomaga funkcję wątroby obciążonej leczeniem chemioterapeutycznym.

UWAGA: pamiętaj, że w czasie radio i chemioterapii nie można na własną rękę przyjmować ziół i suplementów, gdyż niektóre z nich mogą wzmacniać działanie tego typu leczenia, a niektóre osłabiać. Zioła może zalecić tylko wykwalifikowany zielarz - fitoterapeuta współpracujący z lekarzem prowadzącym.

Zapalenie prostaty

Objawy:

• Ból w kroczu, podbrzuszu lub dolnej części pleców.
• Gorączka, dreszcze.
• Dyskomfort przy oddawaniu moczu.

Diagnostyka:

• Wywiad medyczny.
• Badanie moczu i posiew.
• Badanie per rectum.

Leczenie:

• Antybiotyki:

 Leczenie bakteryjnego zapalenia prostaty.

• Leki przeciwbólowe:

Niesteroidowe leki przeciwzapalne.

• Zioła wspomagające:

  - Zioła dobrane pod konkretny rodzaj bakterii - wymaga to konsultacji z wykwalifikowanym zielarzem - fitoterapeutą.
 

5. Profilaktyka i samobadanie

Jak przeprowadzić samobadanie jąder?

1. Kiedy badać: Raz w miesiącu, najlepiej po ciepłej kąpieli.

2. Instrukcja:

   - Stań przed lustrem, obejrzyj mosznę pod kątem obrzęków.
   - Palcami delikatnie obracaj każde jądro, sprawdzając, czy nie ma zgrubień ani guzków.
   - Zwróć uwagę na obszar najądrzy – guzek w tej okolicy jest najczęściej łagodny, ale wymaga konsultacji lekarskiej.

Jak kontrolować prostatę?

Badanie prostaty wymaga wizyty u urologa. Lekarz wykonuje:

1. Badanie per rectum: Ocena ręczna wielkości i kształtu prostaty. Badanie takie odbywa się przezodbytniczo

2. Badanie USG

3. Badania laboratoryjne:
   - PSA (Prostate-Specific Antigen).
   - Markery stanu zapalnego w moczu.

Podsumowanie

Zadbaj o zdrowie układu rozrodczego, regularnie wykonując samobadanie jąder i zgłaszając się na profilaktyczne badania prostaty. Zioła mogą wspierają terapię, ale najpierw prawidłowa diagnostyka.

Pamiętajcie Panowie: wczesne wykrycie chorób znacznie zwiększa szansę na skuteczne leczenie!